بازار های ایرانی




بازار ایران با ویژگى‌هاى خود همیشه زبانزد جهانیان بوده و نام آن به همه زبان‌هاى جهان درآمده و چنان مشهور شده است که صحنه‌هاى بزرگ و چشمگیر در افسانه‌ها و داستان‌ها به‌خود اختصاص داده است.

پدید آمدن رسته و گردآورى کالاهاى مشابه در دکان‌هاى نزدیک به‌هم و در یک بازار با تیم و سرا معلول همین نظام خاص پیشه‌ورى و سوداگرى ایرانى است که برخلاف نقاط دیگر جهان به خریدار فرصت مى‌دهد تا خواسته و کالاى مورد نظر خود را به ارزان‌ترین بها و به نحو دلخواه، بى‌عیب و متناسب با اقتصاد خانواده خود تهیه کند.




بازار ایران به این ترتیب و با این نظام پاى گرفت و در کنار همه مجموعه‌ها و جاده‌هاى شهرى و روستایی، نزدیک میدان و بنگاه‌ها با گرمابه و سراى خانه خدا و خان‌هاى بندگان خدا، رشته‌هاى گرانبهاى شهر را به هم بافت.

در روستاها و گاه‌گاه در شهرهاى کوچک و بزرگ بازار در یک‌جا ثابت نمى‌ماند و محل‌هاى خاص و روزهاى خاص داشت و به همین جهت در کنار اغلب شهرها جایى به‌نام بازار گاه هنوز بر جاى است و کمابیش روزهاى معینى را به بازار اختصاص مى‌دهند و مردم شهر و روستاها کالاى خود را در آنجا و در آن روز عرضه مى‌کنند. خرید و فروش در بازارهاى روز گاهى هنوز هم به‌صورت پایاپاى انجام مى‌شود.



صل کلمه بازار خیلى قدیمى است. بازار محل اجتماع، محل دادوستد، کانون شورش‌ها و اعتصاب‌ها، سیاستمدارى‌ها، محل پخش اطلاعات، مراوده، آشنایى و گاهى‌اوقات نقش مکانى امنیتى را نیز ایفاء مى‌کرده است. در جشن‌ها بازار را چراغانی، آینه‌بندى و آزین‌بندى مى‌کردند.

در شهرها، بازارچه نیازهاى یک محله را برطرف مى‌کرده است. بازار در مرکز شهر بوده و همه چیز در آن یافت مى‌شده ولى بازارچه‌ها دکان‌هایى مربوط به خرید مردم محل داشته و براى خرید و فروش کالاهاى اصلى به بازار بزرگ مى‌رفته‌اند.


بازار سرپوشیده چه در شهرهاى همسایه کویر و چه در آبادى‌هاى نمناک و سرد شمال و باختر ایران هنوز هم مناسب‌ترین محل براى پیشه‌ور و خریدار ایرانى است و اگر چه احداث خیابان‌ها و بولوارهاى وسیع و نو تا اندازه‌اى پیشه‌وران را از بازار به خیابان کشیده است باز هم با کمى ژرف‌نگرى این واقعیت آشکار مى‌شود که بازار محل کسب ایرانى است و بس.

در شهرهاى بزرگ، میدان شاه یا میدان مرکزى شهر، جاى بنگاه روستاها را مى‌گرفت و در پیرامون میدان اغلب بازارهاى بزرگ و معتبر ساخته مى‌شد. بازار سه یا چهار طرف میدان دور مى‌زد و به‌وسیله ایوانی، با میدان مربوط مى‌شد و گاهى در محل تقاطع آن چهار سویى احداث مى‌کردند که خود مرکز ارتباطى چهار بازار یا قیصریه بود. از نمونه‌هاى بسیار زیباى میدان‌ها، میدان نقش‌جهان اصفهان و میدان گنج‌على‌خان کرمان و میدان خان یزد مى‌باشند که خوشبختانه هنوز برجاى است و متأسفانه نمونه‌هاى دیگر آن مانند سبزه‌میدان تهران، میدان کاشان و امثال آن از بین رفته است.

بازارهاى بزرگ هر یک به‌نام کالاى ویژه‌اى که در آن عرضه مى‌شد یا صنعتگرانى که در آن کار مى‌کردند معروف بود. مانند بازار آهنگران، بازار مسگران و امثال آن.

بعضى بازارها مثل گنج‌على‌خان کرمان و بازار اصفهان، بازار وکیل‌ شیراز با طرح اصلى ساخته شده‌اند. اما بازارى مثل بازار تهران به‌تدریج ساخته شده است.

عناصرى که جزء نیاز بازار بوده است مثل:

- قهوه‌خانه و شربت‌خانه و چاى‌خانه، که اغلب آنها از بین رفته‌اند؛

- خوراک‌پز خانه، محلى براى غذا؛

- مساجد کوچک، حمام و غیره، چون کسبهٔ بازار مؤمن و مسلمان‌ترین مردم شهر بوده‌اند در تمام ارسن‌هاى بازار این عناصر قرار داشته‌اند.

نظرات 0 + ارسال نظر
برای نمایش آواتار خود در این وبلاگ در سایت Gravatar.com ثبت نام کنید. (راهنما)
ایمیل شما بعد از ثبت نمایش داده نخواهد شد